73
“Haydi, gel bilardo
oynayalım.”
Sheakespeare’nin 1600’lü
yıllarda yazdığı Anthony ve
Kleopatra adlı oyununda;
böyle söylüyordu Kleopatra,
nedimesi Charmian’a. Yazılı
kayıtlara göre ünlü İskit filozof
Anacharsis’in M.Ö. 400’lü
yıllarda Yunanistan’da görüp
tarif ettiği oyun bilardoydu.
Milattan sonra ikinci yüzyılda
İrlanda Kralı More’den geriye
kalanlar arasında pirinçten
yapılmış 55 top ile yine pirinçten
yapılmış sopalar ve masalar
bulunuyordu. Bilardo; her
dönemin tercih edilen, sevilen
ve kısa süre içinde benimsenen
oyunu oldu.
Çoban sopaları ve tahta
toplar
Bilardonun, zaman içinde
gelişerek bugünkü ince
stratejiler, matematiksel
hesaplar ve keskin bir zekâ
gerektiren haline en yakın ilk
örnekleri 16. yüzyılda saraylarda
görülmüştü. İlk zamanlarda
bilardo toplarında kullanılan
ahşap malzeme yerini önce
fildişi malzemeye, 19. yüzyılın
sonunda ise plastiğe bıraktı.
İlk zamanlar ucu kıvrık olan
istekalar, bir zamanlar “çoban
sopaları”yken bugünkü son
hallerini almalarını 1818 yılında
kösele ve tebeşir kullanımının
başlamasına borçlu. Bilardo
oyunları kökleri Avrupa’ya
dayanan cepli ve ilk örnekleri
Fransa’da görülen cepsiz olmak
üzere iki ana grupta toplanıyor.
8 Top (Amerikan) ve Snooker
cepli bilardo grubuna; Karambol
ve 3 Top bilardo ise cepsiz
bilardo grubuna giriyor.
Evrensel bir spor haline
gelmeden önce vakit geçirmek
için uydurulmuş eğlenceli bir
oyun olan bilardonun tarihi
hakkında çok fazla yazılı
kaynak bulunuyor. Örneğin bazı
kaynaklar ilk bilardo masasının
1470 yılında görüldüğünü
ve 14. Louis döneminde
yaygınlaştığını söylüyor. Bu
oyunun “bilardo” adını nasıl
aldığı hakkında en çok duyulan
söylenti ise 1500’lü yıllarda
Londra’da yaşayan emanetçi
Bill Knew ile ilgili. Rivayete
göre oyunun adı onu keşfeden
ve yaygınlaştıran bu kişiden
geliyormuş. İşleri kötü gittiği için
fazlaca boş vakti olan ve bu boş
vakitlerini değerlendirmek için
dükkânındaki tezgâhın üzerinde
3 adet top ile oynamaya
başlamış ve böylece bilardo
oyunu ortaya çıkmış. Bilardo
hakkında ilk kitapların 17.
yüzyılda İngiltere ve Fransa’da
yazıldığı biliniyor. Bilardo
malzemeleri ise isteka, tebeşir,
kösele uç, toplar, bant ve elbette
bilardo masasından oluşuyor.
İyi bilardo oynamanın evrensel
olarak kabul edilen iki temel
kuralı var: Açıları hesaplamak ve
hızı ayarlamak.
Saraylardan salonlara…
Ülkemizde ise ilk kez 19.
yüzyılın sonlarına doğru
saraylara ve konaklara girdi
bilardo oyunu. 2. Abdülhamit
Dönemi’nde ilk bilardo masaları
görülmeye başladı. Cumhuriyet
Dönemi’nde Atatürk’ün ve
İsmet İnönü’nün de severek
oynadığı bilinen bu oyuna özel
ilk salonlar İstanbul’da açıldı. Bir
yandan ülkemizde yaygınlaşan
oyun için diğer yandan
dünya çapında gelişmeler
yaşanıyordu. 1959’da “Dünya
Bilardo Birliği” kuruldu ve dünya
şampiyonaları düzenlenmeye
başladı. UMB (Dünya Bilardo
Birliği) üç top diğer adıyla
karambol bilardo oyunlarını,
WPBA (Dünya Pool Birliği)
Amerikan olarak bilinen “çok
toplu, delikli” bilardo oyunlarını
IBSM (Uluslararası Snooker
Bilardo Konfederasyonu) ise
Snooker adındaki 22 topla
oynanan bilardo oyunlarının
organizasyonlarını üstlendi.
WCSB adındaki kuruluş ise bu
üç kurumun bir araya gelmesiyle
oluşturuldu. Amaç ise bilardoyu
olimpiyatlara taşımak.
“Let’s to billiards; come,
Chairman”, says Cleopatra to her
eunuch Chairman during the play
entitled Anthony and Cleopatra
that Shakespeare wrote around
the 1600’s. According to written
records, billiards was a game
that the famous Scythian
philosopher Anacharsis saw in
Greece around 400 B.C. and
described. There were 55 brass
balls and brass cues and tables
among the remains from More,
the King of Ireland during second
century AD. Billiards became the
most preferred and loved game
in every period.
Shepherd sticks and
wooden balls
The first examples of billiards
which developed over time to
resemble the game that we know
today to require fine strategies,
mathematical calculations and
a sharp wit, date back to the
16th century palaces. In the
beginning, wooden materials
were used to make balls which
left its place to first ivory material
and to plastic at the end of the
19th century. The cues were bent
at one side in the beginning and
“shepherd sticks” were used
as cues, whereas the cues of
today owe their appearance to
the use of leather and chalk in
1818. Games of billiards can be
classified in two main groups as
those with pockets originated
in Europe and those with no
pockets, the first examples of
which appeared in France. 8
Ball (American) and Snooker are
part of pocket billiards; whereas
carom and 3 ball billiards fall into
the no pockets category. There
are a lot of written sources on the
history of billiards which was a
game made up for entertainment
purposes prior to transforming
into a universal game. For
instance, some sources claim
that the first billiards table was
seen around the year 1470 and
that it popularized during the
reign of Louis the XIV. The most
popular rumor regarding how
this game took on the name of
“billiards” is about Bill Knew, a
consignee who lived in London
around 1500’s. Rumor has it
that he discovered this game
and made it popular. He has
started playing with 3 balls on the
workbench at his shop because
his business was in decline and
that is how the game of billiards
was discovered. It is known that
the first books on billiards were
written in England and France
during the 17th century. Billiards
materials are cue, chalk, leather
tip, balls, band and of course
the billiards table. There are two
universally accepted rules for
playing good billiards: calculating
the angles and adjusting the
speed.
From the palaces to the
halls…
The game of billiards first entered
the palaces and mansions of our
country towards the end of the
19th century. The first billiards
tables were started to be seen
during the reign of Abdulhamid
the 2nd. It is known that Atatürk
and İsmet İnönü enjoyed this
game during the Republic Period
and first billiards halls were
started in Istanbul. On the other
hand, important developments
were taking place in the world for
this game that was just starting
to popularize in our country.
“Union Mondiale de Billiard” was
established in 1959 and world
championships were organized.
UMB (Union Mondiale de Billiard)
took on the responsibility for
organizing three ball or carom
billiards games, whereas WPBA
