Uçan zaman olunca…
İnsanların “biyolojik saatleri” olduğunu duymuşsunuzdur. Uyku saatleri, vücut ısıları ve birçok özelliği bu biyolojik saate göre değişkenlik gösterir. Konumuz biyolojik saatin tepetaklak olduğu bir durum, nam-ı diğer jetlag…
Jet-lag için biyolojik saatin bozulması sonucu vücutta meydana gelen olumsuz durumların genel ismi denebilir. Genellikle hızlı yer değiştirmelerde meydana gelir. En güzel örneği de bilindiği üzere uçak seyahatleridir. Diyelim ki; Türkiye’den Arjantin’e giden birisi bu duruma düşebilir. Gece 02:00’da yola çıkan bu kişi yaklaşık 18 saat sonra Arjantin’e varabilir. Vardığında saat akşam 20:00 olacaktır. Ancak Arjantin ile aramızda 6 saatlik ülke saati farkı olduğu için orada saat henüz öğlen 14:00’dır. Bu durum sonucunda öğlen vakti uykumuz gelecektir. Vücudumuzun bir çok fonksiyonu yeni saate uyum sağlamakta zorlanacaktır. Jet Lag’da vücut, zaman karşısında “geri kalır” da denebilir. Zaten “Lag” kelimesi İngilizce “değeri kalma, geç kalma” anlamları taşıyor. Dünya kendi etrafında dönüşünü 24 saatte tamamladığından dünya üzerinde her biri 1 saat olarak belirlenmiş 24 zaman bölgesi bulunur. Türkiye ile Arjantin arasında 6 zaman bölgesi vardır. Bundan dolayı İstanbul’da saat 20:00 iken Arjantin’de 14:00’dır.
NASA bu konuda birçok araştırma yapmış ve sonucunda insan vücudunun tek bir zaman bölgesi değiştirmesi ile oluşacak yeni duruma alışmasının 1 günü alabileceği saptamış. Bu durumda Arjantin’e giden yolcunun vücudunun yeni duruma alışması 6 günü bulacaktır. Jet Lag her uçak yolculuğunda görülmez. Jet Lag hastalığı doğu ya da batı yönlü olan uçuşlarda gerçekleşir. Kuzey-Güney şeklindeki yer değiştirmede jet Lag olmaz. Çünkü meridyenler arası zaman farkı 4 dakikadır. Meridyenler doğu-batı yönünde dikey bir şekilde uzandığından zaman farkı doğu-batı yönlü olur. Paraleller arasında zaman farkı yoktur. Bundan dolayı kuzey- güney şeklinde ne kadar mesafe alırsak alalım zaman bölgesi geçmediğimiz için saat sabit kalır.
Jet Lag olayının en sık görülen belirtileri ise aşırı yorgunluk, uyku sorunu, iştahsızlık, baş ve midede meydana gelen ağrılardır. Jet Lag’dan sonra ise seyahat eden kişilerde kalp atışlarında bazı düzensizlikler olabilir. Ayaklarda aşırı şişlik, şaşkınlık ve korku durumları olabilir. Fiziksel, zihinsel ve duygusal bakımdan etkilenilir. Doğu’ya doğru yapılan uçuşların ise insanları daha çok zorladığı biliniyor. Çünkü insan vücudu biyoloji saatini hızlandırmada daha çok zorlanıyor. Örneğin Endonezya / Japonya yönüne yapılacak seyahatlerde kişiler doğuya doğru hareket ediyor. Burada saat Türkiye saatine göre daha ileride olduğu için vücut biyolojik saatini de ileriye almak zorunda kalıyor. Bu durum biyolojik saati geriye almaktan daha zor gerçekleşiyor. Jet Lag’dan etkilenme oranı kişiden kişiye değişiyor ancak hayatı düzenli olan, genellikle rutin işler yapan kişiler bu olaydan daha çok etkileniyor. Ayrıca kişiler uçak seyahatindeki beslenme durumuna göre Jet Lag’dan farklı derecelerde etkilenebiliyor. Jet Lag’dan en az etkilenenler ise çocuklar…
