Multipl Skleroz (MS)
Multipl Skleroz (MS), beyin ve omurilikte harabiyete sebep olan nörolojik bir hastalıktır. Bağışıklık sisteminde meydana gelen ve sebebi bilinmeyen bir karmaşa sonucu vücudumuzun bağışıklık sistemi beyin ve omurilikte yer alan, nöron adı verilen hücrelerin miyelin adındaki kılıflarına saldırır ve onları tahrip eder. Miyelin, nöronların taşıdığı mesajların hızla iletilmesini sağlar. Miyelin hasarı, iletimde aksamalara ya da kesintilere sebep olur. Sıklıkla 20-40 yaş arası ve kadınlarda erkeklere oranla 2-2,5 kat daha fazla görülür. Görülme sıklığı coğrafik ve etnik özelliklere bağlı olarak 5-130/100000’dir. Ekvatordan her iki kutba doğru gittikçe artar. En sık görüldüğü yerler Kuzey Amerika, Kanada, Avustralya, İsveç, Norveç ve İskandinav ülkeleridir. Asya, Afrika, Japonya’da daha az, Türkiye’de orta sıklıkta görülür. Dünyada 3 milyon, ülkemizde 35 – 40 bin kadar MS hastası olduğu tahmin edilir. Genç erişkin yaş grubunda en yaygın nörolojik hastalıklardandır ve genç insanlarda travmalardan sonra en sık 2. nörolojik özürlülük nedenidir.
MS; bulaşıcı, öldürücü, bir akıl hastalığı ya da kesin kalıtsal bir hastalık değildir. Yalnızca hastaların ailelerinde ve özellikle ikizlerinde daha sık görülmesi genetik yatkınlık olduğunu düşündürür. Miyelin hasarının (plakların) bulunduğu yerin özelliğine göre bir veya birkaç belirti bir arada bulunabilir. Sıklıkla etkilenen bölgelere bağlı olarak görme kaybı, bulanık görme, çift görme, vücudun bir yarısında veya her iki bacakta uyuşma ya da güç kaybı, baş dönmesi ve dengesizlik atakları, boyun hareketleri ile ortaya çıkan ve boyundan vücuda doğru yayılan geçici elektriklenme hissi görülür. Bununla birlikte istemsiz hareketler, epilepsi (sara) nöbetleri, idrar kaçırma, idrar yapma zorluğu, cinsel bozukluklar, depresyon, bellek sorunları görülebilir. MS, süreklilik gösteren(kronik) bir hastalıktır ve hastaların %85’inde ataklar halinde seyrederken %15’inde atak görülmeksizin ilerler. 24 saatten uzun süren yeni belirti ve bulguların veya eski belirtilerde artışın olması atak olarak değerlendirilir. Tanısı hastadan alınan bilgiler, nörolojik muayeneyle laboratuvar ve görüntüleme yöntemleriyle koyulur. MR, tanıda en önemli yöntemlerden biridir. Muayene bulgularına göre beyin, boyun, sırt MR’ları çekilebilir. Değişik büyüklüklerde plaklar izlenir. Tanı için kullanılan diğer bir yöntem belden beyin omurilik sıvısı (BOS) alınarak MS varlığını destekleyen protein (oligoklonal bant) varlığının araştırılmasıdır. Bu yöntem MS tanısı için tek başına yeterli değildir ancak pozitifliği tanı açısından anlamlıdır. Tetkikin yapım şekli konusunda gereksiz tereddütler varsa da bilinenin aksine felç vb. açısından risk taşımaz. Günümüz koşullarında hastalığın kesin bir tedavisi yoktur. Ancak hastalık belirtilerini giderebilecek, atak sıklık ve şiddetini azaltarak yaşam kalitesini arttıracak tedavi seçenekleri mevcuttur. Atak sırasında belirtileri ve bulguları baskılayabilmek için yüksek doz kortizon (1gr/gün metil prednizolon) tedavisi uygulanır. 5-10 gün uygulanan bu tedavi damar yolu açılarak serumla verilir. Hasta tuzsuz ve şekersiz bir diyet ile beslenir. Yan etkiler sebebiyle doktor kontrolünde uygulanır. Hastalığın seyrini değiştiren tedaviler genellikle hasta 2 atak geçirdikten sonra başlanır ancak bazı koşullarda 1 atak dahi yeterli olabilir. Bağışıklık sisteminde değişikliklere yol açan bu tedavi, atak sayısını ortalama %30 civarında azaltır. Ancak ataklarla seyreden grupta bu kadar yararlıyken ikincil ilerleyici tip daha az etkilidir. Destek ve yardımcı tedaviler psikiyatrik sebeplerle, cinsel bozukluklar, bellek problemleri, işeme sorunları, yorgunluk vb. yaşam kalitesini bozan yakınmalar için destek tedavilerden yararlanılır.
